Atvinnusjúkdómar & atvinnutengdir sjúkdómar
Mikilvægt er að greina hvort tengsl séu á milli sjúkdóms og vinnu eða aðstæðna í starfsumhverfi svo finna megi orsakir sjúkdóma í eðli starfanna. Þannig má koma í veg fyrir að aðrir starfsmenn fái sama sjúkdóm.
Með atvinnusjúkdómi er átt við sjúkdóm sem orsakast af vinnu eða aðstæðum í starfsumhverfi.
Með atvinnutengdum sjúkdómi er átt við sjúkdóm eða sjúkdómsástand sem kemur fram, versnar eða ágerist vegna vinnu eða aðstæðna í starfsumhverfi en telst þó ekki orsakast beint af vinnu eða aðstæðum í starfsumhverfi.
Dæmi um atvinnusjúkdóma er heyrnarskerðing sem kemur til vegna hávaða á vinnustað, öndurfærasjúkdómar, húðsjúkdómar og sjúkdómar tengdir asbestmengun.
Starfsfólk tilkynnir um atvinnusjúkdóm eða atvinnutengdan sjúkdóm
Starfsfólk sem telur sig vera með atvinnusjúkdóm eða atvinnutengdan sjúkdóm skal tilkynna það atvinnurekanda og leita til læknis. Mikilvægt er að upplýsa atvinnurekanda sem fyrst þegar einkenni gera vart við sig til að gefa honum tækifæri á að grípa til nauðsynlegra aðgerða til að koma í veg fyrir hugsanlega áhættuþætti.
Atvinnurekandi heldur skrá yfir atvinnusjúkdóma og óhöpp sem geta valdið heilsutjóni
Atvinnurekanda ber að halda skrá yfir þá sjúkdóma sem hann hefur rökstuddan grun eða vitneskju um að eigi rætur sínar að rekja til tiltekins starfs eða annarra aðstæðna á vinnustað. Einnig ber honum að skrá óhöpp sem gætu valdið heilsutjóni, svo sem mengun vegna efna sem geta haft skaðleg áhrif á heilsu fólks.
Áhættumat og forvarnir geta komið í veg fyrir atvinnusjúkdóma og atvinnutengda sjúkdóma. Þegar grunur leikur á að sjúkdómur starfsmanns tengist vinnuumhverfi er mikilvægt að atvinnurekandi bregðist við til að greina hugsanlegar orsakir og grípi til nauðsynlegra forvarna til að koma í veg fyrir frekari útbreiðslu sjúkdómsins innan starfsmannahópsins.
Vinnueftirlitið skráir atvinnusjúkdóma og atvinnutengda sjúkdóma
Vinnueftirlitið heldur skrá yfir atvinnusjúkdóma og atvinnutengda sjúkdóma sem læknar tilkynna. Tilgangurinn er að meta tíðni og útbreiðslu slíkra sjúkdóma og greina orsakir þeirra á vinnustöðum svo unnt sé að koma í veg fyrir frekari sjúkdómstilfelli.
Vinnueftirlitið ákveður ekki hvaða sjúkdómar eða sjúkdómseinkenni geti talist til viðurkenndra atvinnusjúkdóma eða atvinnutengdra sjúkdóma.
Við skráninguna er mælst til að litið sé til lista sem er byggður á atvinnusjúdómalista Evrópusambandsins. Listinn er þó ekki tæmandi og eru ákveðnir sjúkdómaflokkar sem stundum eru vinnutengdir ekki taldir með á þeim lista.
Einnig er hægt að hafa til hliðsjónar leiðbeiningar frá Evrópusambandinu um viðmið við greiningu á atvinnustjúkdómum.
Læknir tilkynnir um meintan atvinnusjúkdóm
Læknir sem kemst að því eða fær grun um að starfsmaður eða hópur starfsmanna hafi atvinnusjúkdóm, atvinnutengdan sjúkdóm eða hafi orðið fyrir öðrum skaðlegum áhrifum vegna starfa sinna, skal án ástæðulausrar tafar tilkynna það til Vinnueftirlitsins. Þær tilkynningar eru óháðar því hvort atvinnusjúkdómar eða atvinnutengdir sjúkdómar teljist bótaskyldir.
Læknar skulu við greiningu og tilkynningu á atvinnusjúkdómum og atvinnutengdum sjúkdómum viðhafa vinnulag í samræmi við ákvæði reglugerðar um tilkynningu og skráningu atvinnusjúkdóma.
Tilkynningu og skráningu atvinnusjúkdóma
Reglugerð nr. 540/2011 um
Þó að sjúkdómar séu ekki á lista yfir atvinnusjúkdóma sem þarf að tilkynna er brýnt að tilkynna þá engu að síður leiki grunur á að orsakatengsl séu við vinnu.
Hægt er að senda inn tilkynningar í gegnum Sögu kerfið. Númer rafræns eyðublaðs er 225.
Atvinnusjúkdómar sem þarf að tilkynna
Listinn er byggður á atvinnusjúkdómalista Evrópusambandsins og er ekki tæmandi. Grundvallaratriði er að grunur leiki á að rekja megi sjúkdóma til vinnu.
100 Acrylonitrile
101 Arsenik og sambönd þess
102 Beryllium (glucinium) eða sambönd þess
103.01 Kolmónoxíð
103.02 Carbon oxychloride
104.01 Hydrocyanic acid
104.02 Cyanides and compounds thereof
104.03 Isocyanates
105 Kadmíum eða sambönd þess
106 Króm eða sambönd þess
107 Kvikasilfur eða sambönd þess
108 Magnesíum eða sambönd þess
109.01 Nitric acid
109.02 Könnunarefnis oxíð
109.03 Ammoníak
110 Nikkel eða sambönd þess
111 Fosfór eða sambönd hans
112 Blý og sambönd þess
113.01 Brennisteinsoxíð
113.02 Brennisteinssýra
113.03 Carbon disulphide
114 Vanadium eða sambönd þess
115.01 Klór
115.02 Bróm
115.04 Joð
115.05 Flúor og sambönd hand
116 Aliphatic eða alicyclic hydrocarbons gerð úr bensíngufu eða bensíni
117 Halogenated afleiður aliphatic eða alicyclic hydrocarbons
118 Butyl, methyl og isopropyl alcohol
119 Ethylene glycol, diethylene glycol, 1,4-butanediol og nitur afleiður glycols og eða glycerol
120 Methyl ether, ethyl ether, isopropyl ether, vinyl ether, dichloroisopropyl ether, guaiacol, methyl ether og ethyl ether frá ethylene glycol
121 Acetone, chloroacetone, bromoacetone, hexafluoroacetone, methyl ethyl ketone, methyl n-butyl ketone, methyl isobutyl ketone, diacetone alcohol, mesityl oxide, 2-methylcyclohexanone
122 Organophosphorus esters
123 Organic acids
124 Formaldehyde
125 Aliphatic nitur afleiður
126.01 Benzene eða hlutar þar (hlutar þar af eru skilgreindir með jöfnunni: CnH2n-6)
126.02 Naphthalene eða naphthalene hlutar þar af(hlutar af naphthalene eru skilgreindir með jöfnunni: CnH2n-12)
126.03 Vinylbenzene og divinylbenzene
127 Halogen afleiður aromatic hydrocarbons
128.01 Phenols eða hlutar þar af eða halogen afleiður af því
128.02 Naphthols eða hlutar þar af eða halogen afleiður af því
128.03 Halogen afleiður alkylaryl oxides
128.04 Halogen afleiður alkylaryl sulfonates
128.05 Benzoquinones
129.01 Aromatic amines eða aromatic hydrazines eða halogenated, phenolic, nitrified, nitrated eða sulfonated afleiður af því
129.02 Aliphatic amines og halogen afleiður af því
130.01 Nitur afleiður aromatic hydrocarbons
130.02 Nitur afleiður phenols eða hluta þeirra
131 Antimony og afleiður þess
132 Nitric acid esters
133 Hydrogen sulphide
135 Heilaáverkar (Encephalopathies) vegna lífrænna leysiefna
136 Fjöltaugabólgur vegna lífrænna leysiefna
201 Húðsjúkdómar og krabbamein í húð vegna:
201.01 Sóts
201.03 tjöru
201.02 Bitumen
201.04 Pitch
201.05 Anthracene eða sambanda þess
201.06 Olíu ( mineral oil)
201.07 Crude paraffin
201.08 Carbazole eða sambanda þess
201.09 Fylgiefna við kolavinnslu
202 Átvinnuhúðsjúkdóma orsakaða af vísindalega viðurkenndum ofnæmisvökum eða ertandi efnum sem ekki er getið annars staðar.
301 Sjúkdómar í öndunarvegi og krabbamein
301.11 Silicosis ( steinlungu)
301.12 Silicosis ( steinlungu) í tengslum við berkla
301.21 Asbestosis
301.22 Fleiðruþekjuæxli eftir innöndun asbests ryks
301.31 Pneumoconioses vegna ryks frá silikötum
302 Fylgikvillar asbestosu í lungnaberkjum
303 Lungna berkju kvilla vegna sindraðra málma
304.01 Extrinsic allergic alveolites
304.02 Lungnasjúkdómar vegna innöndunar á ryk eða þráður frá bómull, hör, hampi, basti, sísalhampi og “bagasse”
304.04 Öndunarfærasjúkdómar vegna innönduarryks frá Kóbalti, tini, baríum and grafíti.
304.05 Siderosis
305.01 Krabbamein í efri öndunarvegi vegna innöndunar á timburryki
304.06 Ofnæmis asthmi orsakur af innöndun efna sem sýnt hefur verið fram á að tengist ákveðinni tegund vinnu.
304.07 Ofnæmis nefrennsli orsakað af innöndun efna sem sýnt hefur verið fram tengist ákveðinni tegund vinnu.
306 Bandvefsmyndakvillar tengdir fleiðru sem leiða til öndunarteppu orsakaðir af asbesti
307 Langvinn lungnateppa eða herpa meðal námumanna í neðanjarðar kolanámum
308 Lungnakrabbi eftir innöndun asbestsryks
309 Berkju og lungnakvillar tengdir innöndun ryks eða gufu frá áli eða samböndum þess
310 Berkju og lungnakvillar orsakaðar af gjalli
401 Smit og snýkjudýrasjúkdómar sem berast frá dýrum,eða dýraleifum í menn
402 Stífkrampi
403 Brucellosis
404 Lifrarbólgur af völdum veira
405 Berklar
406 Amoebiasis
407 Aðrir smitsjúkdómar sem orsakast af vinnu við forvarnir gegn smitsjúkdómum, heilbrigðisstarfsemi, persónulegri aðstoð eða annarri aðstoð á heimili, ásamt annarri sambærilegri starfsemi þar sem hætta er á smiti.
502.01 Drer á auga vegna hitageislunar
502.02 Hvarmabólga í framhaldi af útfjólublárri geislun
503 Heyrnardeyfa eða heyrnarleysi vegna hávaða
504 Sjúkdómar vegna breytinga á loftþrýstingi
505.01 Lið eða beinsjúkdómar handa og úlnliðs vegna titrings af völdum véla eða tækja
505.02 Angioneurotic sjúkdómar vegna titrings af völdum véla eða tækja
506.10 Sjúkdómar í liðpokum vegna þrýstings
506.11 Belgbólga undir eða ofan á hnéskel
506.12 Olnbogabelgbólga
506.13 Axlarliðsliðpokabólga
506.21 Sjúkdómar vegna of álags á sinaskeiðar
506.22 Sjúkdómar vegna ófálags á beinhimnur
506.23 Sjúkdómar vegna of álags á vöðva- eða sinafestur
506.30 Brjóskþófaskemmd eftir langvarandi vinnu á hnjám, krjúpandi eða á hækjum sér.
506.40 Lömun á taugum vegna þrýstings
506.45 Carpal tunnel heilkenni
507 Miner’s nystagmus
508 Sjúkdómar vegna jónandi geislunar.